NL
België
English
Succesvolle re-integratie – 10 handige tips voor werknemers en werkgevers
Op 28 april 2023 is het de Werelddag voor Veiligheid & Gezondheid op het werk. Een belangrijk onderdeel hiervan is een succesvolle re-integratie na ziekte of langdurige afwezigheid. Ard van Oosten (55), psychiater bij U-center, geeft handige tips en adviezen voor werknemers en werkgevers. Hoe zorg je voor een succesvolle terugkeer naar het werk?
Hij geeft een voorbeeld van een gemiste kans: “Stel je voor dat je in de zomer uitvalt. En dat je huisarts zegt: ‘Ga leuke dingen doen.’ Dus je gaat lekker wandelen en loopt op een dag spontaan binnen bij je werk om een praatje te maken. Met een bruinverbrand gezicht, terwijl de rest wallen onder z’n ogen heeft en op z’n tandvlees loopt. En dan zeg je: ‘Ik ben toch zo blij dat ik nu elke dag kan wandelen.’ Dat kan kortsluiting veroorzaken bij collega’s, want psychische klachten zie je niet aan de buitenkant. Een goede voorbereiding had hier het halve werk geweest.”
De gevolgen van miscommunicatie bij re-integratie
Hij stelt vast dat er veel misgaat bij de re-integratie van werknemers, wat negatieve gevolgen kan hebben. Werkgevers verliezen personeel dat al lastig te vinden is. Werknemers verliezen kwaliteit van leven en plezier - ook hun gezin lijdt hieronder. Daarnaast kost het de samenleving veel geld aan hulpverlening en uitkeringen.
Hoe U-center werknemers helpt bij re-integratie
Bij U-center helpt Ard werknemers bij hun re-integratie. Bijvoorbeeld door afspraken te maken met hun werkgever. Door mee te denken over wat ze wel en niet vertellen over de situatie. En door te oefenen met gesprekken voeren. Als psychiater en bedrijfskundige doet hij ook al tien jaar onderzoek naar werk als medicijn. Ook dat is een belangrijk onderdeel van de behandeling bij U-center.
Hoe kunnen werknemers en werkgevers zorgen voor een succesvolle re-integratie? Ard geeft de volgende tips:
Tip 1: Denk sneller aan werk
Eerst herstellen en dan aan werk denken? Dat werkt volgens Ard in veel gevallen niet. De drempel naar werk wordt dan hoger. Ook verlies je het contact met je werkgever. Dan wordt het steeds ingewikkelder om terug te komen.
“Werk kan inderdaad ernstige bijwerkingen hebben, giftig zijn of zelfs dodelijk”, zegt hij. “Denk bijvoorbeeld aan Japanners die sterven in hun auto voor de fabriek.” Maar hij stelt ook dat veel mensen makkelijker herstellen als ze werken. Al hoeft dat niet per se hetzelfde werk te zijn.
Daarom is het volgens hem belangrijk om te bedenken wat het werk voor je betekent. Is het iets waar je plezier uit haalt, of voelt het als een noodzakelijk kwaad? Geeft het je energie en helpt het je om te herstellen, of staat het je herstel in de weg? Dat kan bepalen of je je richt op je oude werk of juist op zoek gaat naar iets nieuws.
Tip 2: Houd werk en zorg gescheiden
Volgens Ard is het ook belangrijk dat werkgevers niet op de stoel van hulpverlener gaan zitten. “Richt je op het functioneren van de medewerker. Op hoe je die nu kan helpen om zo goed mogelijk z'n werk te doen.” Aan de andere kant adviseert hij werknemers om meer na te denken over hun werk: "Wat heb ik nodig in mijn taken en op mijn werkplek om zo goed mogelijk te herstellen en te functioneren?"
Tip 3: Ga met elkaar in gesprek (écht in gesprek)
“Er blijft veel ongezegd op papier en er worden vaak maar halve antwoorden gegeven”, ziet Ard. Hij raadt daarom aan om écht met elkaar in gesprek te gaan. Zodat je meer informatie en samenwerking krijgt. “Er wordt te snel met privacywetgeving geschermd, terwijl er veel meer overleg mogelijk is dan mensen denken. De bedrijfsarts kan de leidinggevende bijvoorbeeld uitnodigen om in te bellen tijdens een gesprek met de medewerker. Als de medewerker daarmee akkoord gaat natuurlijk.”
Tip 4: Bereid gesprekken goed voor
“Stap niet blind in een gesprek van ‘ik zie wel hoe het gaat’. Dat kan vervelende gevolgen hebben”, zegt Ard. Daarom ontwikkelde hij samen met onder andere het UVW de handleiding Arbeid als medicijn. Deze is bedoeld voor werknemers om een gesprek met de bedrijfsarts of andere hulpverleners goed voor te bereiden. Er staan vragen en informatie in over: ‘wat wil ik en wat kan ik, wat heb ik nodig en van wie?’. En ‘wat ga ik m’n leidinggevende voorstellen?’.
Werkgevers kunnen de handleiding ook gebruiken als inspiratiebron. Bijvoorbeeld om te bepalen: wat is het doel van het gesprek, wat is een goed moment en wie betrek ik erbij?
Meer informatie over hoe je een gesprek voorbereidt is te vinden op www.arbeidalsmedicijn.nl.
Tip 5: Je hoeft niet alles te zeggen
Kom je weer op het werk? Dan willen collega’s natuurlijk weten hoe het gaat en wat er aan de hand is. Volgens Ard is het belangrijk om vooraf goed na te denken over welke informatie je dan deelt. “Sommige informatie is zo privé dat die niet voor anderen bedoeld is. Voor je het weet, zeg je dingen die in negatieve zin bepalen hoe het verdergaat”, waarschuwt hij. “Vertel alleen dat deel van het verhaal waardoor anderen snappen hoe het met je werk gaat. En dat helpt bij je herstel.”
Bij sommige psychische aandoeningen, zoals een psychose, bestaat bijvoorbeeld nog steeds een stigma. Terwijl er zoveel soorten zijn. Ard adviseert dan soms om er niets over te zeggen, als het geen invloed op je functioneren heeft. Bij een depressie kun je volgens hem soms beter iets zeggen als: 'Ik heb een tijd geworsteld en het heel moeilijk gehad door enkele gebeurtenissen in m’n leven. Daardoor kon ik m’n werk niet op de gevraagde manier doen.' “Deel dus een verhaal dat klopt én dat alle partijen helpt.”
Tip 6: Denk in groei
“Je hebt werkgevers die zeggen: ‘Ik neem alleen nog maar mensen aan die een burn-out gehad hebben. Die vallen niet meer zo snel uit’”, zegt Ard. “Dat is misschien wat extreem. Maar het is beter dan werkgevers die zeggen: ‘Mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn ongeschikt’.” Volgens hem denken we te veel in stoornis en te weinig in groei. “We spreken bijvoorbeeld over posttraumatische stressstoornis, maar te weinig over posttraumatische groei. Terwijl ik juist veel mensen heb zien groeien door het overwinnen van een trauma.”
Tip 7: Neem de werkomgeving onder de loep
“Heel vaak wordt ziekte geïndividualiseerd”, zegt Ard. “Het gaat over de werknemer die uitvalt en volgens de werkgever flexibeler moet worden.” Maar is het al de vierde medewerker met een burn-out? Dan is het volgens hem tijd om je af te vragen: is er niet iets mis met de werkomgeving? Met het interieur, de voorzieningen, de cultuur, de processen…
Ook werknemers mogen van hem meer stilstaan bij de werkomgeving die ze nodig hebben. Ben je de hele tijd alert en wil je overzicht hebben. “Ga dan niet met je rug naar de deur zitten”, noemt hij als voorbeeld. “En heb je veel prikkels nodig? Ga dan niet re-integreren als sluiswachter. Want te weinig stress maakt ook ziek.”
Tip 8: Maak een haalbaar plan
“Zeg niet uit een soort machteloos gevoel: ‘Ik ben er weer! Wat kan ik doen?’”, zegt Ard. Bedenk vooraf hoe je je re-integratie voor je ziet. En wat een redelijk plan is waar je vertrouwen in hebt. De bedrijfsarts of een andere hulpverlener kan je daarbij helpen. Want als je denkt dat het niet gaat werken, is de kans groot dat het ook niet werkt.”
Deze tip gaat volgens hem eigenlijk over ‘het stuur van je eigen leven in handen nemen’. Net als zijn andere negen tips. Hij vindt: “Het mooiste is als je je herstelproces zo kunt delen dat je er weer energie van krijgt. Dat je leidinggevende en collega’s het ook begrijpen. En dat je allebei het gevoel hebt: hier gebeurt iets zinvols.”
Tip 9: Maak duidelijke afspraken
“Als je elke dag denkt: zal ik nu een uurtje meer of minder werken? Dan bouw je al bijna in dat het misgaat”, zegt Ard. “Want dat geeft veel stress en onduidelijkheid.” Hij adviseert daarom: maak goede afspraken over wat je doet, wanneer je komt en hoelang je blijft. Begin met taken die je echt kunt uitvoeren. Maak stappen in je re-integratie. En leg de lat niet te hoog.”
Tip 10: Beter voorkomen dan genezen
“Moeten bewijzen dat je ziek bent. Overal laten weten hoe slecht het met je gaat en dat je niet kunt werken. Dat doet ook iets met je psyche”, zegt Ard. Hoewel zijn tips nuttig zijn, is volgens hem de grootste winst te behalen met het voorkomen van uitval. Maar daarvoor is ook een verandering in de samenleving nodig.
“Hoe fijn zou het zijn als je kunt zeggen: ‘Ik functioneer prima, maar dit werk past niet bij mij. Als ik hiermee doorga, word ik ziek. Daarom stop ik ermee en ga ik de komende zes weken op zoek naar iets anders’. Zonder dat je alle rechten op een inkomen verliest. Maar we hebben alles georganiseerd rondom ziekte en niet rondom gezondheid. Dat moet dus veranderen. We verliezen nu enorm veel kansen.”
